પોતાને કેવી રીતે કંટ્રોલ કરવો? શ્રી કૃષ્ણ જેવું 'અનુશાસન' તમારા જીવનમાં લાવો.

મન અને ઇન્દ્રિયો પર કાબૂ મેળવવાનો સરળ અને સચોટ માર્ગ

આપણે બધા જાણીએ છીએ કે જીવનમાં સફળ થવા માટે મહેનત, પ્લાનિંગ અને સ્માર્ટ વર્ક જરૂરી છે. પણ આ બધાની ઉપર એક એવી વસ્તુ છે, જેના વગર તમે લાંબો સમય ટકી શકશો નહીં: 'અનુશાસન' (Discipline) અથવા 'આત્મ-નિયંત્રણ' (Self-Control).

આત્મ-નિયંત્રણ એટલે:

• તમારા મન પર કાબૂ રાખવો.

• ખરાબ આદતો સામે ના પાડવી.

• જે કામ જરૂરી છે, તે જ કરવું, પછી ભલે ગમે તેટલો કંટાળો આવે.

આજના યુવાનોને સૌથી વધારે તકલીફ આ જ બાબતમાં પડે છે. 'ડિજિટલ ડિસ્ટ્રેક્શન' અને 'ઇન્સ્ટન્ટ સંતોષ'ની આ દુનિયામાં, પોતાને કંટ્રોલ કરવો કઠિન છે.

પણ ચિંતા ન કરો! આપણા જગતગુરુ શ્રી કૃષ્ણ ભગવાને તેમના જીવન અને ઉપદેશો દ્વારા અનુશાસનનો એક સંપૂર્ણ પાઠ આપ્યો છે. ચાલો, શ્રી કૃષ્ણની જેમ પોતાના જીવનને નિયંત્રિત કરવાની 3 પાવરફુલ રીતો જોઈએ.

1. 'ઇન્દ્રિય નિગ્રહ'નો પાવર: આંખ અને કાન પર નિયંત્રણ

શ્રી કૃષ્ણે ભગવદ્ ગીતામાં કહ્યું છે કે મન એક ચંચળ ઘોડા જેવું છે, અને ઇન્દ્રિયો એ ઘોડાને દોરનારી લગામ છે. જો લગામ તમારા હાથમાં નહીં હોય, તો ઘોડો તમને ગમે ત્યાં ખેંચી જશે!

આપણે ક્યારે કંટ્રોલ ગુમાવીએ છીએ? જ્યારે આપણી ઇન્દ્રિયો (આંખ, કાન, જીભ) બહારની લાલચ તરફ દોડવા લાગે છે.

• આજનો પડકાર: સ્વાદિષ્ટ ફાસ્ટ ફૂડ સામે જીભનું ખેંચાવું, સોશિયલ મીડિયાના નોટિફિકેશન સામે આંખોનું ખેંચાવું.

• કૃષ્ણનો ઉપાય: ઇન્દ્રિયોને 'અયોગ્ય વસ્તુઓ' થી દૂર રાખો અને તેને 'ઉત્તમ કાર્ય' માં લગાવો.

  • જીભને પ્રભુનો પ્રસાદ (સાત્વિક ભોગ) લેવાની ટેવ પાડો.

  • આંખોને સ્ક્રોલિંગ કરવાને બદલે ધર્મગ્રંથ કે સારી વસ્તુઓ જોવાની ટેવ પાડો.

• લેસન: ઇન્દ્રિયોને દબાવશો નહીં, પણ તેને શ્રેષ્ઠ કાર્યમાં જોડી દો. આનાથી તે આપોઆપ નિયંત્રિત થઈ જશે.

2. 'સ્થિતપ્રજ્ઞતા': મનની બેટરી ફૂલ ચાર્જ રાખો

અનુશાસનનો મતલબ એ નથી કે તમે ક્યારેય ગુસ્સે ન થાવ કે દુઃખી ન થાવ. શ્રી કૃષ્ણની સ્થિતપ્રજ્ઞતા શીખવે છે કે સુખ-દુઃખ, સફળતા-નિષ્ફળતા, માન-અપમાન—બધામાં મનની શાંતિ જાળવવી.

મન ક્યારે બગડે છે? જ્યારે આપણે બહારની પરિસ્થિતિઓને આપણા મૂડ પર કાબૂ કરવા દઈએ છીએ.

• કૃષ્ણનું ઉદાહરણ: મહાભારતના યુદ્ધના મેદાનમાં, અર્જુન તણાવમાં હતો, પણ શ્રી કૃષ્ણ સંપૂર્ણ શાંત અને નિયંત્રિત હતા, કેમ કે તેઓ પરિસ્થિતિને નહીં, પણ પોતાના સ્વભાવને કંટ્રોલ કરતા હતા.

• તમારા જીવનમાં: જ્યારે પ્રોજેક્ટ ફેલ થાય કે બોસ ગુસ્સે થાય, ત્યારે તરત રિએક્ટ ન કરો. એક સેકન્ડનો બ્રેક લો અને વિચારો: "આ પરિસ્થિતિ મને કંટ્રોલ કરી રહી છે કે હું પરિસ્થિતિને?."

• લેસન: મનને એક મજબૂત કિલ્લો બનાવો. બહાર ગમે તેટલું તોફાન હોય, અંદરની શાંતિ ક્યારેય તૂટવી ન જોઈએ. આ જ સાચું આત્મ-નિયંત્રણ છે.

3. 'સેવા ભાવ': અનુશાસનને એક હેતુ આપો.

આપણું મન ત્યારે જ અનુશાસિત થાય છે જ્યારે તેને કોઈ મહાન ઉદ્દેશ્ય (Purpose) મળે છે. તમે શા માટે વહેલા ઉઠો છો? શા માટે ડાયટ કરો છો? શા માટે સખત મહેનત કરો છો?

જો આનો જવાબ માત્ર 'મારા પોતાના ફાયદા' માટે હશે, તો અનુશાસન તૂટશે.

પુષ્ટિમાર્ગીય જીવનશૈલી અનુશાસનને એક સુંદર હેતુ આપે છે: 'સેવા ભાવ.'

• ભાવના: તમે તમારું દરેક કાર્ય (નોકરી, અભ્યાસ, ઘરના કામ) શ્રીજીની સેવા માટે, જગતના કલ્યાણ માટે કરી રહ્યા છો.

• પરિણામ: જ્યારે તમારું અનુશાસન માત્ર 'પોતાના સ્વાર્થ' માટે નહીં, પણ 'પ્રભુની ખુશી' માટે હોય છે, ત્યારે તે તૂટતું નથી. તે એક ફરજ નહીં, પણ પ્રેમની અભિવ્યક્તિ બની જાય છે.

• લેસન: તમારા લક્ષ્યોને આધ્યાત્મિક હેતુ સાથે જોડો. જો અનુશાસનનો અંતિમ હેતુ 'શ્રીજીની ખુશી' હશે, તો તમે ક્યારેય ડિસિપ્લિન તોડશો નહીં.

અનુશાસન: માત્ર નિયમ નહીં, પણ આઝાદી છે.

લોકોને લાગે છે કે અનુશાસન એ બંધન છે, પણ શ્રી કૃષ્ણ બતાવે છે કે સાચું અનુશાસન એ જ સાચી આઝાદી છે.

જ્યારે તમે તમારી ખરાબ આદતો અને બેકાબૂ મનમાંથી મુક્ત થાવ છો, ત્યારે જ તમે તમારા જીવનનો કંટ્રોલ પોતાના હાથમાં લો છો.

આજે જ શ્રી કૃષ્ણની જેમ તમારા મન પર નિયંત્રણ મેળવવાની શરૂઆત કરો. તમને આત્મવિશ્વાસ, શાંતિ અને સફળતા ત્રણેય મળશે.

તમે આજે જ નિયંત્રણની શરૂઆત કરો!

શ્રી કૃષ્ણના કયા ગુણ (ઇન્દ્રિય નિગ્રહ, સ્થિતપ્રજ્ઞતા કે સેવા ભાવ) માંથી તમે આજે સૌથી વધારે પ્રેરણા લેશો?

નીચે કૉમેન્ટમાં તમારો સંકલ્પ જણાવો.

જો તમે ભગવદ્ ગીતા અને પુષ્ટિમાર્ગના વ્યવહારિક જ્ઞાન વિશે વધુ જાણવા માંગતા હો, તો અમારા 'સેલ્ફ-ઇમ્પ્રૂવમેન્ટ' કેટેગરીના અન્ય લેખો જરૂર વાંચો અને શેર કરો.

pushtimargi.com પર પુષ્ટિમાર્ગ વિશે વધુ જાણવા માટે અમારી website ના આર્ટિકલ્સ વાંચો અને અમને facebook અને instagram પર Follow કરો. ચાલો, આ Spiritual Journey માં સાથે મળીને આગળ વધીએ!